Jaka obowiązuje polityka transportowa w UE?

Przewozy towarów są jednym z najważniejszych procesów pozwalających na sprawne funkcjonowanie gospodarki, a właściwe działanie systemu transportowego wpływa na właściwie wszystkie branże produkcyjne, usługowe i handlowe – od budownictwa po codzienne zaopatrywanie sklepów. Większość logistyki na obszarze Unii Europejskiej opiera się na korzystaniu z transportu kołowego, a zwłaszcza przewozów samochodowych. Usługi transportowe świadczone z wykorzystaniem samochodów ciężarowych to pod względem przewożonego tonażu około 85% masy wszystkich przemieszczanych towarów, podczas gdy drugie co do skali działania przewozy kolejowe to jedynie 12% ładunków. Podobne proporcje występują we wszystkich krajach należących do Wspólnoty i są spowodowane istniejącymi potrzebami związanymi z dystrybucją towarów, które są o wiele lepiej zaspakajane przez gwarantujący bardziej rozbudowaną sieć połączeń transport samochodowych niż przez z konieczności dość ograniczoną terytorialnie infrastrukturę kolejową. Ze względu na znaczenie transportu samochodowego stanowiącego krwiobieg gospodarki zarówno na poziomie poszczególnych krajów, jak i całej Unii obszar ten znajduje się w strefie szczególnego zainteresowania Komisji Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiego, a kwestie związane z przewozami i infrastrukturą drogową są dość drobiazgowo regulowane. Przyjrzyjmy się bliżej temu, jak kształtuje się polityka transportowa UE oraz wpływowi jaki wywiera na działalność firm przewozowych.

Obszary aktywnej polityki transportowej UE

Wszystkie instytucje europejskie znakomicie zdają sobie sprawę ze znaczenia transportu dla możliwości stymulowania wzrostu gospodarczego i rozwoju firm produkcyjnych, handlowych czy usługowych działających nie tylko w obrębie poszczególnych państw, ale także na całym jednolitym rynku. Działania w tym obszarze są ważne zarówno z powodów ekonomicznych, bezpośrednio związanych z działaniem biznesu, jak i z uwagi na ich wpływ na pogłębianie integracji czy wyrównywanie szans poszczególnych regionów. Troska UE o stan szeroko rozumianego transportu przejawia się w tworzeniu przepisów, które mają regulować wszystkie najważniejsze kwestie związane z przewozami ładunków i pasażerów, a także w kierowaniu odpowiednich środków z unijnego budżetu na finansowanie niezbędnej infrastruktury.

Polityka transportowa UE obejmuje szeroki zakres działań, najbardziej widoczne są jednak jej efekty w obszarze kształtowania i rozwijania transeuropejskiej sieci transportowej tzw. TEN-T (Trans-European Transport Network). W ramach podejmowanych działań tworzone są korytarze transportowe obejmujące różne rodzaje przewozów, a więc budowa sieci kolejowych, powstawanie nowych dróg wodnych i portów lotniczych. Z uwagi na powszechność korzystania z transportu samochodowego kluczowe znaczenie mają budowa i utrzymanie infrastruktury drogowej, realizowane w różnych projektach TERN (Trans-European Road Network), które były wykorzystywane m.in. do finansowania znacznej części dróg powstających w ostatnich latach w Polsce, a także do wzmacniania połączeń międzynarodowych między poszczególnymi krajami.

Kolejnym obszarem, który jest szczególnie istotny dla polityki transportowej UE, jest dbanie o ekologię i równoważenie rozwoju infrastruktury drogowej z ochroną środowiska naturalnego. Przejawia się to choćby w szczegółowych regulacjach dotyczących budowy przejść dla zwierząt czy ustawiania ekranów zmniejszających wpływ emitowanego hałasu. Równolegle wciąż wprowadzane są przepisy zwiększające wymogi co do czystości spalin, a więc wymuszające opracowywanie przyjaznych dla środowiska silników i wprowadzaniem dodatkowych systemów doczyszczających spaliny.

Wśród deklarowanych przez instytucje europejskie celów polityki transportowej znajduje się też wiele dziedzin, które bezpośrednio przekładają się na codzienną działalność wszystkich przedsiębiorstw zaangażowanych w obsługę procesów logistycznych. Należą do nich m.in. kwestie dostępu do rynków poszczególnych państw, ujednolicania przepisów ruchu drogowego, wprowadzania opłat za przejazd, bezpieczeństwa przewozów, a także warunków zatrudnienia oraz wymagań co do czasu pracy kierowców.

Wpływ polityki transportowej UE na działalność firm przewozowych

Działalność transportowa jest jedną z dziedzin, w których szczegółowe przepisy regulują niemal wszystkie aspekty działania, zwłaszcza jeśli chodzi o bezpieczeństwo przewozów. Ze względu na zagrożenia związane z przewozami samochodowymi wynikające ze wciąż znacznego ryzyka wypadków istniejące regulacje stawiają wysokie wymagania co do wyposażenia wykorzystywanych ciężarówek. Obowiązkowe w nowych pojazdach są coraz to nowe systemy m.in. automatycznego hamowania awaryjnego czy ułatwiające śledzenie obiektów znajdujących się w martwym polu. W bliskiej perspektywie pojawią się także nowe elementy systemów bezpieczeństwa ułatwiające np. utrzymywanie auta na jego pasie ruchu czy systemy monitorowania terenu wokół pojazdu, zwłaszcza podczas cofania i skręcania. Przejawem działań mających na celu poprawę bezpieczeństwa jest też wprowadzanie dodatkowych ograniczeń np. związanych z ograniczeniami prędkości czy wyłączeniem możliwości ruchu pojazdu o określonej masie na niektórych obszarach albo odcinkach dróg.

Ważnym obszarem jest również troska o prawidłowe rozmieszczanie i mocowanie przewożonych ładunków, ponieważ zaniedbania i problemy związanie z niewłaściwym unieruchomieniem przewożonych towarów są potencjalnie bardzo niebezpieczne i mogą wpływać na nawet 25% zdarzających się wypadków. Odpowiednie rozmieszczenie ładunku musi zagwarantować, że oddziałujące podczas jazdy siły nie doprowadzą do utraty stabilności auta, a przemieszczająca się masa nie spowoduje wywrotki czy wypadnięcia wiezionych towarów. Kluczowe jest tu przestrzeganie wszystkich zapisów normy PN-EN 12195. Równie duże znaczenie ma odpowiednie traktowanie ładunków ponadgabarytowych oraz niebezpiecznych, przewożonych zgodnie z konwencją ADR.

Wśród kluczowych kwestii związanych z wpływem regulacji wydawanych w ramach realizowania zadań wynikających z kształtowania polityki transportowej UE w obszarze bezpieczeństwa jest daleko posunięta troska o respektowanie wymagań związanych z czasem pracy kierowców. Ponieważ nadmierne zmęczenie jest jedną z głównych przyczyn utraty koncentracji, zwolnienia reakcji na zmieniającą się dynamicznie sytuację na drodze czy zdolność przewidywania jej rozwoju obowiązujące przepisy nakładają znaczne ograniczenia, jeżeli chodzi o ilość czasu, jaką kierowca może spędzić na prowadzeniu pojazdu. Do kontroli czasu pracy są wykorzystywane obowiązkowe w ciężarówkach tachometry, a dane w nich przechowywane może przeglądać zarówno Policja, jak i Inspekcja Transportu Drogowego.

Trzeba pamiętać, że wszystkie sektory związane z transportem i logistyką są ważnymi elementami gospodarki. Działalność przewozowa i jej obsługa to około 5% produktu krajowego brutto wytwarzanego na terenie państw należących do UE, a jednocześnie funkcjonowanie transportu jest warunkiem zachowania możliwości pracy niemal wszystkich pozostałych branż. Polityka transportowa UE pozostaje więc jedną z najważniejszych składowych wszystkich polityk unijnych powiązanych pośrednio lub bezpośrednio z gospodarką.